خط توقیعات امام زمان(عج) (2)

آیا توقیعات به خطّ خود حضرت مهدى علیه السّلام بوده است؟(قسمت دوم)

شیخ ابو عمرو عامرى مى‌گوید: «ابن ابى غانم قزوینى با جماعتى از شیعیان در موضوعى اختلاف و مشاجره نمودند و براى رفع نزاع، نامه‌اى به ناحیۀ مقدسه نوشته و جریان را به عرض رساندند. پس جواب نامۀ آنان به خطّ مبارک امام علیه السّلام صادر شد» . ¹

از این روایات معلوم مى‌شود که توقیعات، قرائن و شواهد صدق به همراه داشته و یا اصحاب حضرت، دست‌خط او را مى‌شناختند، و لذا مورد قبول آنان قرار مى‌گرفته است. لیکن در مقابل، روایاتى وجود دارد که برخى توقیعات به خطّ حضرت نبوده بلکه به خطّ سفیران و به امر حضرت نوشته شده است.

ابو نصر هبة اللّه مى‌گوید: توقیعات صاحب الامر علیه السّلام به همان خطّى که در زمان امام حسن عسکرى علیه السّلام صادر مى‌شد به وسیلۀ عثمان بن سعید و محمّد بن عثمان براى شیعیان صادر مى‌گشت.

4) . بحار الأنوار، ج ۵٣، ص ١٧٨.

برای مشاهدۀ قسمت اول اینجا را کلیک کنید...

خط توقیعات امام زمان (عج) (1)

آیا توقیعات به خطّ خود حضرت مهدى علیه السّلام بوده است؟(قسمت اول)

از مجموعۀ روایات استفاده مى‌شود که برخى توقیعات به خطّ خود حضرت بوده، و برخى نیز به خطّ سفرا با دستور امام علیه السّلام بوده است.

اسحاق بن یعقوب مى‌گوید: «توسط محمّد بن عثمان عمرى مسائل مشکلى را به ناحیۀ مقدسه فرستادم و جوابش را به دست‌خطّ مبارک امام زمان علیه السّلام دریافت داشتم» . ¹

محمّد بن عثمان عمرى مى‌گوید: «از ناحیۀ مقدسه توقیعى صادر شد که خطّش را خوب مى‌شناختم» . ²

شیخ صدوق رحمه اللّه مى‌فرماید: «توقیعى که به خطّ امام زمان علیه السّلام براى پدرم صادر شد اکنون نزد من موجود است» . ³

1) . بحار الأنوار، ج ۵١، ص ٣۴٩.

2) . همان، ص ٣٣.

3) . انوار النعمانیه، ج ٣، ص ٢۴.

زمان صدور توقیعات امام زمان(عج) (2)

در چه مدت زمانى توقیع از طرف حضرت صادر مى‌شده است؟(قسمت دوم)

و در برخى از موارد نیز جواب سؤال‌کننده به جهت مصالحى داده نمى‌شد. از باب نمونه در موردى سائل از امام خواست که براى او دعا کند که خدا به او فرزندى دهد، ولى به جهت مصالحى جواب نیامد. ¹

و گاه کسى سؤالى را براى حضرت فرستاد که جواب نیامد، و بعد از چند روزى مشاهده شد که جزء قرامطه درآمده است. ² گرچه در برخى از موارد نیز جواب سؤال‌ها ظرف چند ساعت داده شده است. ³ و در برخى دیگر از روایات مى‌خوانیم که جواب آمد درحالى‌که هنوز مرکب بر روى کاغذ خشک نشده بود.⁴ و نیز در برخى روایات مى‌خوانیم که به مجرّد خطور سؤال در ذهن شخص جواب بر روى کاغذ مکتوب بوده است،     ⁵ولى این موارد زیاد نبوده است.

1) . الغیبة، طوسى، ص ٣٢٠.

2) . ارشاد مفید، ج ٢، ص ٣۵٩.

3) . الغیبة، طوسى، ص ٣١۶.

4) . همان، ص ۴١٠.

5) . بحار الأنوار، ج ۵٣، ص ١٨٣.

برای مطالعۀ قسمت اول اینجا را کلیک کنید

زمان صدور توقیعات امام زمان(عج) (1)

در چه مدت زمانى توقیع از طرف حضرت صادر مى‌شده است؟(قسمت اول)

از برخى روایات استفاده مى‌شود که مدت زمان خروج توقیع در جواب سؤال معینى دو یا سه روز بوده است، همان‌گونه که راوى در برخى روایات مى‌گوید: بعد از چند روز صاحب من گفت که به سوى ابو جعفر بازگردم تا از جواب سؤال‌ها بپرسم. ^١

در روایتى دیگر آمده است: آن‌گاه سفیر بعد از سه روز، مرا از جواب حضرت خبر داد. ^٢

در برخى موارد نیز جواب، شفاهى بوده است که سفیر از حضرت مى‌گرفته و براى سائل مى‌آورده است. مثل اینکه حسین بن روح نوبختى به عده‌اى مى‌گوید: «شما امر شدید که به حائر روید» . ^٣

١) . بحار الأنوار، ج ۵١، ص ٣٢١، ح ۴٢.

٢) . الغیبة، طوسى، ص ٣٢٠.

٣) . همان، ص ٣٠٩.

معنی توقیع

توقیع به چه معناست؟

توقیع در لسان روایات، مطابق با مفهومى است که عرف آن را به کار گرفته است، و آن عبارت است از کلمات کوتاه که بزرگان، ذیل نامه‌هاى رسیده و عریضه‌ها مکتوب مى‌داشتند، و با آن خواستۀ سائل را برآورده مى‌نمودند. در نتیجه توقیعات حضرت مهدى علیه السّلام همان مطالبى بود که حضرت به خطّ مبارک خود در جواب سؤال‌ها و عریضه‌ها ذیل نامه‌ها مرقوم مى‌داشتند و توسط یکى از سفرا به صاحبان نامه‌ها باز مى‌گرداندند.

اگرچه به لحاظ معناى اصطلاحى، «توقیع» در معنا و مفهوم آن سؤال از مسأله‌اى نهفته است ولى در برخى موارد بر بیانات حضرت که به صورت ابتدایى صادر مى‌شد -اگرچه از آن سؤال نشده بود-نیز توقیع اطلاق شده است.