پاسخ «اشکالی در سند علائم ظهور است؟»

آیا روایات علائم ظهور اشکال سندی و متنی دارد؟

برخی می‌گویند بحث از علایم ظهور بی‌فایده است؛ زیرا غالب روایاتش از ناحیه سند ضعیف بوده، و از جهت مضمون نیز معقول نیست، خصوصاً آنکه اموری که اتفاق می‌افتد تشابه زیادی با یکدیگر دارد.
پاسخ:
1 - بسیاری از اخبار علایم ظهور صحیح السند بلکه مستفیض یا متواتر است. مضافاً اینکه تعداد بی‌شماری از آنها مضمونی واضح و روشن دارند به درجه‌ای که در حکم نصّ صریح در موضوع خود است.
2 - وجود روایات ضعیف در تمام موضوعات دینی و خبرهای مختلف وجود دارد، این مسأله باعث نمی‌شود که انسان محقّق دست از بحث و بررسی آن بردارد، بلکه وظیفه دارد که با روشی صحیح به بررسی سندی آنها بپردازد.
3 - گر چه در تطبیق علایم ظهور اشتباهاتی صورت گرفته، ولی این امر باعث نمی‌شود که دست از بحث و تحقیق برداریم، بلکه وظیفه داریم تا با به کار گرفتن روشی علمی و معتبر به طریقی صحیح و معتبر برای تطبیق صحیح علایم در خارج دست یابیم.

علّت غیبت امام زمان(عج) در بیان آیة الله بهجت

حضرت آیه الله بهجت فرمودند:

سبب غیبت امام زمان (عج) خود ما هستیم زیرا دستمان به او نمی‌رسد، وگرنه اگر در میان ما بیاید و ظاهر و حاضر شود چه کسی او را می‌کشد؟! آیا جنیان آن حضرت را می‌کشند، یا قاتل او انسان است؟! ما از پیش در طول تاریخ ائمه (ع)، امتحان خود را پس داده‌ایم که آیا از امام تحفظ و اطاعت می‌کنیم و یا اینکه او را به قتل می‌رسانیم؟!

انحطاط و پستی انسان به‌حدی است که قوم حضرت صالح (ع) ناقه صالح را با اینکه وسیله ارتزاق و نعمت آنها بود، پی کردند، چنان‌که قرآن کریم درباه آن می‌فرماید:«لهَا شِرْبٌ وَ لَکمْ شِرْبُ یوْمٍ معْلُومٍ؛ یعنی، یک روز آب سهم شما باشد و روز دیگر سهم آن». آن ناقه، یک روز آب چاه را می‌خورد و در عوض به آنها شیر می‌داد! بنابراین، همان گونه که ممکن است عُقلا خزینه و انبار نعمت خود را نابود کنند ـ همچنان که ناقه صالح را کشتند ـ امکان دارد که ما انسان‌های عاقل! نیز امام زمان (عج) را که تمام خیرات از اوست و از ناقه صالح بالاتر و پر فیض‌تر است برای اغراض شخصیه خود به قتل برسانیم! ¹

1)در محضر بهجت، ج۱، ص۹۱

بدا در علائم ظهور

آیا علایم ظهور متعلّق بدا واقع می‌شود؟

از برخی روایات استفاده می‌شود که علایم ظهور بر دو قسم هستند: برخی حتمی‌اند که مورد بدا و تجدید نظر واقع نمی‌شوند، و برخی دیگر متعلق بدا واقع می‌گردند، ولی اصل ظهور امری حتمی است که خداوند متعال در آن جواب فطرت و خواسته درونی بشر را داده و وعده به تحقق آن داده است و خداوند هرگز خلف وعده نمی‌کند.
داوود بن ابی‌القاسم می‌گوید: «ما نزد ابی جعفر محمّد بن علی الرضاعلیهما السلام بودیم که سخن از خروج سفیانی به میان آمد و اینکه در روایت آمده که امر او حتمی است. به ابوجعفرعلیه السلام عرض کردم: آیا بدا در امر، حتمی خواهد شد؟ حضرت فرمود: آری. عرض کردم: ما می‌ترسیم که در امر قائم نیز بدا حاصل شود؟ فرمود: امر قائم از اموری است که وعده داده شده و خداوند در وعده خود تخلّف نخواهد کرد».¹
علایم حتمی که مورد بدا واقع نمی‌شود، نشانه‌هایی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
1 - تصریح به حتمی بودن آن در روایات.
2 - تأکید به قسم.
3 - تأکید به «لابدّ».
4 - تأکید به «لام».
5 - تأکید به «انّ».
6 - تأکید به تکرار.
7 - تأکید به «سین و سوف».

1) الغیبة، نعمانی، ص 303 ؛ بحارالأنوار، ج 52، ص 250و251.

اطلاع دشمنان از علائم ظهور

آیا اعلان علایم و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟

برخی می‌گویند از آنجا که علایم ظهور و شرایط آن از اسرار سیاسی اسلام به حساب می‌آید نشر آنها در بین مردم به جهت اطلاع دشمنان بر آنها به صلاح اسلام و مسلمین نخواهد بود.
پاسخ: اگر خبر غیبی از ناحیه معصوم همچون پیامبر یا امامان‌علیهم السلام صورت گیرد، چون هرگز اشتباه و سهو و خطا ندارند، معلوم می‌شود که اراده حتمی الهی بر تحقّق آن صورت گرفته است، در این صورت، مقابله جبهه کفر هرگز تأثیری برای جلوگیری از تحقّق آن نخواهد داشت.

نقل علائم ظهور و احادیث نفی توقیت

آیا علایم ظهور با احادیث نفی توقیت منافات دارد؟

ممکن است که به ذهن کسی چنین خطور کند که نشر شرایط و علامات ظهور در جامعه با احادیث نهی از توقیت و معیّن کردن وقت ظهور منافات داشته باشد، پس چرا از آنها سخن به میان می‌آید؟

پاسخ: توقیت و تعیین وقت ظهور که در روایات از آن نهی شده شامل نقل علایم و شرایط ظهور نیست؛ زیرا مقصود از توقیت آن است که به طور دقیق، وقت خاصّی را برای ظهور معیّن کنیم، که روایات از آن نهی کرده است. مثلا اینکه فلان روز امام زمان(عج) ظهور خواهد کرد؛ که این باطل و خلاف حق است.

تفاوت علائم ظهور امام زمان(عج) با شرایط ظهور

چه فرقی بین علائم ظهور و شرایط ظهور است؟

علایم ظهور گر چه با شرایط ظهور، وجه اشتراکی دارند که همان تحقق هر یک قبل از ظهور امام مهدی‌علیه السلام است، ولی از جهاتی نیز با یکدیگر اختلاف دارند. اینک به برخی از اختلافات اشاره می‌کنیم:
1 - منوط شدن ظهور به شرایط و تعلیق بر آنها واقعی است، به این معنا که اگر شرایط مهیّا نباشد، مشروط که همان ظهور است در خارج تحقق نخواهد یافت، بر خلاف منوط شدن ظهور به علامات و تعلیق بر آنها، که واقعی نیست؛ زیرا علامات نسبت به ظهور، جنبه کاشفیّت دارد.
2 - علامات، حوادثی پراکنده‌اند که در طول عصر غیبت به صورت پراکنده انجام خواهد گرفت، بر خلاف شرایط که تا وقت ظهور به صورت متّصل و مستمر خواهد بود.
3 - انسان نسبت به شرایط ظهور، تکلیف دارد بر خلاف علایم ظهور.

آثار نقل علائم ظهور (3)

چه آثاری در نقل علائم ظهور است؟ (بخش پایانی)

9 - بخش مهمّی از علایم ظهور از امور سیاسی اسلام به حساب می‌آید که باید مسئولین رده بالا در بررسی مسائل استراتژیک خود به آنها توجه نموده و برنامه‌های خود را در سطح کلان بر اساس آنها پی‌ریزی کنند.
10 - بحث از علایم ظهور، موضوعی نیست که اختصاص به شیعه یا مسلمانان داشته باشد، بلکه در هر دین و آیینی کم و بیش به علایم ظهور منجی بشریت، به هر اسم و نامی پرداخته شده است.
نویسنده آلمانی «هالسیل» در کتاب خود «خبر و سیاست» می‌گوید: ما مسیحیان ایمان داریم که تاریخ بشریت در آینده‌ای نه چندان دور در معرکه‌ای به نام «هرمجدّون» به پایان خواهد رسید. معرکه‌ای که در آن، مسیح بازگشته و بر تمام زنده‌ها و مردگان حکومت خواهد کرد».¹

1) عمر أمّة الاسلام، ص 63.

آثار نقل علائم ظهور (2)

چه آثاری در نقل علایم ظهور است؟ (بخش دوم)

5 – بعد از تحقق هر یک از علایم ظهور، اطمینان مردم به اصل ظهور بیشتر خواهد شد.
6 - تحقق یکایک علایم ظهور در خارج، منعکس کننده عزم جدّی خداوند متعال در نصرت اسلام و مسلمین بر کفّار در سطح کلّ کره زمین است.
7 - مسلمانان را برای آماده شدن و زمینه سازی ظهور تحریک کرده و به آنها آمادگی روحی، سیاسی و جهادی برای شرکت در حکومت آن حضرت را خواهد داد.
8 - از آنجا که انسان غریزه و میل به شنیدن اخبار غیبی دارد، با طرح این گونه اخبار واقعی و اسلامی، جلوی انحرافات فکری از ناحیه کاهنان و منجمان از این طریق گرفته می‌شود.
9 - بخش مهمّی از علایم ظهور از امور سیاسی اسلام به حساب می‌آید که باید مسئولین رده بالا در بررسی مسائل استراتژیک خود به آنها توجه نموده و برنامه‌های خود را در سطح کلان بر اساس آنها پی‌ریزی کنند.

آثار نقل علائم ظهور (1)

چه آثاری در نقل علائم ظهور است؟ (بخش اوّل)

با تأملی در روایاتِ علایم ظهور و بررسی همه جانبه آن، پی به آثار و فواید نشر آنها در میان جامعه خواهیم برد. اینک به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:

1 - آگاهی امّت از پرچم‌ها و دعوت‌های ضلال و گمراه کننده.

2 - بشارت به ظهور دعوت‌های حق و قیام‌هایی که در آن مردم را به حقّ دعوت می‌نمایند.

3 - اخبار غیبی از آن جهت که خرق عادت است از اهمّ دلایل نبوت و امامت به شمار می‌آید، و لذا نشر و تحقق آنها سبب زیاد شدن یقین در قلوب مسلمانان خواهد شد.

4 - از آن جهت که کفّار برای پذیرش اسلام به دنبال دلیل و برهان و معجزه‌اند، این گونه اخبار بعد از تحقّق قطعی آنها، حجّتی برای آنها خواهد بود.

مسیر خلقت در کلام امام زمان (عج)

عَنْ الإمامُ المهدى علیه السلام: إنَّ اللّه َ تَعالى لَمْ یَخْلُقِ الْخَلْقَ عَبَثاً ولا أهْمَلَهُمْ سُدىً، بَلْ خَلَقَهُمْ بِقُدْرَتِهِ وَ جَعَلَ لَهُمْ أسْماعاً وَ أبْصاراً وَ قُلُوباً وَ ألْباباً، ثُمَّ بَعَثَ اِلَیْهِمُ النَبیّینَ علیهم السلام مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرینَ ،یأمُرُونَهُمْ بِطاعَتِهِ، وَ یَنهُونَهُمْ عَنْ مَعْصیَتِهِ، وَ یُعَرِّفُونَهُمْ ما جَهِلُوهُ مِنْ أمْرِ خالِقِهِمْ وَ دِینِهِمْ.

حضرت امام مهدى علیه السلام فرمود: خداوند بزرگ مخلوقات را بیهوده نیافریده و آنان را پوچ و بیهوده رها نکرده، بلکه آنان را با قدرت خود آفرید و براى آنان چشم و گوش و قلب و عقل قرار داد و سپس انبیائى که بشارت دهنده و هشدار دهنده هستند به سوى آنان فرستاد که آنان را به اطاعت از او فرمان مى دهند و از معصیت او نهى مى کنند و چیزهایى را که در مورد پروردگارشان و دینشان نمى دانستند به آنان شناساندند.

بحارالانوار، 53، 194.

پناه جستن امام زمان(عج) به خدا از...

وَ عَنْهُ علیه السلام: وَ أنـَا أعُـوذُ بِاللّه ِ مِنَ الْعـَمى بَعْدَ الْجَـلاء، وَمِنَ الضَّلالَةِ بَعْدَ الهُدى وَ مِنْ مُوبِقاتِ الْأعْمالِ، وَ مُرْدیـاتِ الْفِـتَنِ فَإنـَّهُ عَـزَّ وَ جَـلَّ یَقُـولُ: الم أحَسِبَ النّاسُ أنْ یُتْرَکُوا أنْ یَقُولُوا آمَنـّا وَهُــمْ لا یُفْتـَنُون.

حضرت مهدى علیه السلام فرمود: به خدا پناه مى برم از کورى بعد از روشنایى و روشن بینى. و از گمراهى بعد از هدایت، و از چیزهایى که موجب نابودى اعمال مى شود و به او پناه مى برم از آزمایشهاى هلاک کننده. زیرا خداوند متعال فرماید: آیا مردم تصور مى کنند همین که گفتند ایمان آوردیم رها مى شوند و مورد آزمایش قرار نمى گیرند؟

بحارالانوار 53: 190.

 

عمر های طولانی در امّت های پیشین

آیا کسانی در امت‌های پیشین عمر طولانی داشته‌اند؟

آری، با مراجعه به تاریخ پی می‌بریم که کسانی عمرهای بسیار طولانی داشته‌اند از قبیل:
1 - خضر نبی که هزاران سال عمر کرده¹ و هنوز زنده است.
2 - لقمان بن عاد که 3500 سال عمر داشته است.²
3 - لقمان حکیم با 4000 سال یا بنابر نقلی دیگر هزار سال.
4 - نوح پیامبر با 2500 سال.
5 - شیث فرزند آدم با 912 سال.³
6 - حضرت آدم‌علیه السلام با 930 سال.⁴
7 - ادریس نبی با 862 سال.⁵
8 - سلیمان نبی با 712 سال.⁶
9 - سام پسر نوح با 600 سال.⁷
و ...

1072) المستطرف، ج 2، ص 33.
1073) اخبار الدول.
1074) کامل ابن اثیر، ج 1، ص 19.
1075) همان.

1076) همان، ج 1، ص 21.
1077) المستطرف، ج 2، ص 33.
1078) کامل ابن اثیر، ج 1، ص 54.

بررسی امکان عملی طول عمر امام زمان(عج)

آیا طول عمر امکان عملی داشته است؟

فلاسفه و متکلمین می‌گویند: قوی‌ترین دلیل بر امکان شئ وقوع آن در خارج است. در مورد طول عمر همین قانون جاری است. بهترین دلیل بر امکان آن، رجوع به تاریخ گذشته است. چه بسیار افرادی که در طول تاریخ عمرهای بسیار طولانی داشته‌اند که طول عمر حضرت مهدی‌علیه السلام نیز یکی از آنها است.
خداوند متعال درباره حضرت نوح‌علیه السلام می‌فرماید: {وَلَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً إِلی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَةٍ إِلّا خَمْسِینَ عاماً}؛¹ «و هر آینه ما نوح را به سوی قومش فرستادیم پس او در میان آنها هزار سال به جز پنجاه سال [نُه‌صد و پنجاه سال درنگ کرد.»
مطابق نظر مسلمانان و مسیحیان، حضرت مسیح‌علیه السلام تاکنون زنده بوده و در آخرالزمان از آسمان فرود خواهد آمد. و مطابق نظر اسلامی پشت سر امام زمان‌علیه السلام نماز به جای خواهد آورد.

1070) ] . سوره عنکبوت، آیه 14.

اصرار بر دیدار امام زمان(عج)

آیا اصرار و الحاح به جهت ملاقات با حضرت مطلوب است؟

آنچه که مطلوب است و وظیفه ما در عصر غیبت به حساب می‌آید این است که بکوشیم تا موانع ظهور حضرت را برطرف کرده، زمینه ظهور حضرت را فراهم نماییم. و نیز وظیفه داریم که به دستورات و وظایف خود عمل کنیم تا به قرب معنوی نسبت به حضرت نایل آییم.
آری اگر درخواست ملاقات با حضرت در عصر غیبت به جهت بهره‌مندی از وجود او و مورد عنایت خاص او قرار گرفتن است تا انسان به اطمینان قلب رسیده و با تصرّفی که از جانب ایشان می‌شود انسان به کمالات نزدیک شود، این ملاقات و اصرار بر آن مفید است، وگرنه این عصر غیبت است و قرار است که امام زمان‌علیه السلام از دیدگان مردم غایب باشد، تا چه مصلحتی اقتضا کند که در موردی ظهور کرده و کسی به ملاقات حضرت نایل شود. لذا باید صبر کرد و در این موقع حسّاس که عصر امتحان است به وظایف خود خوب عمل کنیم تا از امتحان سرافراز بیرون آییم.
آری، اگر چه از ظاهر برخی از ادعیه تقاضای ملاقات حضرت به دست می‌آید ولی می‌توان آن را حمل بر ملاقات در عصر ظهور کرد.

وظیفۀ ما در برابر مدّعیان دائمی رویت امام زمان(عج)

وظیفه ما نسبت به کسانی که مدّعی دائمی یا غالبی رؤیتند چیست؟

درباره سؤال فوق می‌گوییم:
اولاً: مسأله رؤیت این طور نیست که به اختیار انسان باشد و هر گاه که اراده ملاقات کند برای او حاصل گردد، بلکه وابسته به یک سری شرایط و مصالح خاصّی است که اگر آماده شود حضرت مقدّمات ملاقات را فراهم می‌سازد.

ثانیاً: اگر کسی مدّعی ملاقات دائمی است و این گونه خود را وانمود می‌کند که دائماً با حضرت ارتباط دارد و هر گاه که اراده کند می‌تواند خدمت حضرت برسد و واسطه بین مردم و ایشان باشد، او مطابق توقیعی که حضرت به علی بن محمّد سمری داشته‌اند کذّاب است. و لذا باید او را تکذیب کرد.

ثالثاً: باید مدّعی ملاقات را امتحان و آزمایش کرد، آیا از حیث عمل به موازین اسلامی پایبند است؟ آیا هدفش ریا و جذب مردم و انحراف در جامعه نیست؟ و... ؛ زیرا برای ملاقات خوبان باید در ابتدا انسان خود با آنان سنخیّت پیدا کند.

اهداف خاص امام زمان(عج) در ملاقات ها

امام زمان‌علیه السلام چه اهداف خاصی از ملاقات با مردم داشته است؟

اهداف خصوصی برای ملاقات‌ها فراوان است، ولی می‌توان به برخی از این اهداف اشاره نمود:
1 - هدایت شخص وامانده در راه و ملحق کردن او به قافله.
2 - یاری دادن یکی از دو طرف مباحثه که بر طریق حقّ بوده به جهت مصلحتی که اقتضا کرده است.
3 - حلّ برخی از مسائل که بر علما دشوار می‌شود، همان گونه که مقدّس اردبیلی برای حل مسائل دشوار خدمت حضرت مشرّف می‌شد.
4 - خبر دادن از برخی مسائل سیاسی مهم زمان قبل از آنکه به وقوع بپیوندد، به جهت حفظ مصالح شیعیان.
5 - بالا بردن سطح علمی و معیشتی شیعیان.
6 - مساعدت مالی به شیعیان گرفتار.
7 - شفای مریضانی که زمین‌گیر شده و پزشکان آنها را جواب کرده‌اند.
8 - تعلیم ادعیه و اذکار به جماعتی از مردم، همانند تعلیم دعای فرج.
9 - تحریص بر تلاوت ادعیه به جهت رفع گرفتاری‌ها.
و دیگر اهداف خاص...

اهداف ملاقات های امام زمان (عج)

امام زمان‌علیه السلام چه اهداف کلّی و عمومی در ملاقات‌های خود دارد؟

در مورد اهداف ملاقات‌ها به چند هدف اساسی می‌توان اشاره نمود:
1 - نجات مسلمانان از ظلم برخی از حاکمان منحرف، که از آن جمله می‌توان به نجات مردم بحرین اشاره کرد.¹
2 - نجات مسلمانان از دست دزدان و جنایتکاران.²
3 - توجه دادن مردم به عدم تحقق شرط ظهور و تأکید بر اینکه امّت به شعور و قابلیّتی نرسیده که بتواند عهده‌دار حکومت عدل جهانی گردد.³

1) نجم الثاقب، ص 367.
2) همان، ص 370.
3) تاریخ الغیبة الکبری، ص 135و136.

کیفیت ملاقات امام زمان با حضرت مهدی(عج)

کیفیت ملاقات مردم با حضرت مهدی‌علیه السلام چگونه است؟

در مورد کیفیّت ملاقات حضرت مهدی‌علیه السلام با افراد در صورت ضرورت احتمالاتی وجود دارد:

1 - کسی که به ملاقات حضرت شرفیاب شده از حضرت دور نبوده بلکه در بین جامعه‌ای زندگی می‌کرده است که امام زمان‌علیه السلام نیز در آن جامعه بوده است.

2 - ملاقات، به صورت اتفاقی بوده است، به این صورت که حضرت از محلّی عبور می‌کرده از قضا کسی گرفتار و حاجتمند بوده و با او ملاقات داشته است.

3 - اینکه امام‌علیه السلام هرگاه ملاحظه می‌کرد که شخصی گرفتار است و یا حاجتی دارد و رفع گرفتاری و حاجت او ضروری به نظر می‌رسید شخصاً از مکان خود به طریق طبیعی حرکت کرده و خود را به او می‌رسانده تا حاجت او را برآورده کند.

4 - احتمال دارد که ملاقات‌ها برای قضای حاجت، یا هدایت شخص یا گروه، یا دفع ظلم و غیره، از راه معجزه باشد، به اینکه حضرت با طیّ الأرض از مکان خود حرکت کرده و سریع خود را به مقصد می‌رساند. همه این احتمالات متصوّر است، به این معنا که حضرت از همه راه‌ها برای برآوردن حاجات استفاده می‌کند.

عدم منافات ملاقات امام زمان(عج) با امتحان شیعیان

آیا امتحان مردم در عصر غیبت با قول به ملاقات منافاتی ندارد؟

برخی می‌گویند: قرار است که شیعیان در عصر غیبت با ندیدن امامشان امتحان شوند و این با ادّعای ملاقات در این عصر منافات دارد.
پاسخ: امتحان شیعه به لحاظ عموم افراد جامعه شیعی است و لذا منافاتی با ملاقات برخی از بزرگان و اهل تقوا به جهت مصالح خاص ندارد.

عدم منافات شناخته نشدن امام زمان(عج) با دیدار

مطابق برخی از روایات، حضرت مهدی‌علیه السلام در عصر غیبت شناخته نمی‌شود، پس آیا رؤیت ممکن نیست؟

برخی برای استدلال بر عدم امکان رؤیت در عصر غیبت کبرا به روایات خاصی تمسک کرده‌اند از جمله آنکه در روایت آمده است: «و لکن حجت مردم را می‌شناسد ولی آنان او را نمی‌شناسند». و نیز در روایتی آمده است: «او مردم را می‌بیند ولی مردم او را نمی‌بینند».
پاسخ:
1 - نفی در این گونه روایات نسبت به عموم مردم است و لذا منافاتی با رؤیت و معرفت برخی از افراد ممتاز ندارد.
2 - روایت دوّم در مورد حجّ است و لذا عمومیت ندارد.
3 - مقصود از عدم رؤیت در روایت دوم به قرینه «لا یعرفونه» که در روایت اوّل آمده، نشناختن است، خصوصاً آنکه در روایت، حضرت مهدی‌علیه السلام به حضرت یوسف تشبیه شده است که مردم او را می‌دیدند ولی نمی‌شناختند.