رسیدگی به خانواده
توسعه دادن به زندگی خانوادگی و خوشرفتاری با اعضای خانواده یکی دیگر از ویژگیهای مورد انتظار برای مؤمن و شیعه کامل میباشد. پیرو واقعی امام صادق علیه السلام هیچگاه نسبت به خانواده خود، تنگ نظر، سخت گیر و بدرفتار نیست. او تلاش میکند که به نحو شایستهای با همسر و فرزندان خود معاشرت نماید و در صورت امکان به رفاه و امور معیشتی خانواده گسترش دهد.
امام صادق علیه السلام میفرماید: «ان عیال المرء اسراءه فمن انعم الله علیه نعمة فلیوسع علی اسرائه فان لم یفعل اوشک ان تزول تلک النعمة1 ؛ اعضای خانواده یک مرد همانند اسیر اویند. پس هر کسی که خداوند متعال نعمتی به او عطا کند، باید به خانواده [و زیردستان] خود گشایشی در زندگی ایجاد کند که اگر چنین نکند ممکن است این نعمت از دست او خارج شود..»
در روایتی دیگر امام صادق علیه السلام شیعیان را به خوشرفتاری با خانواده سفارش نموده و آنرا موجب طولانی شدن عمر میداند و میفرماید: «من حسن بره فی اهل بیته زید فی عمره2 ؛ هر کس با خانواده خود خوشرفتاری نماید عمرش طولانی خواهد شد..»
1) کشف الغمه، ج 2، ص 207.
2) همان، ص 208.
رعایت ادب در معاشرت با دیگران
ادب و مواظبت بر فضائل اخلاقی از بزرگترین سرمایههای معنوی برای هر انسان محسوب میشود.
انسان با رعایت آداب اخلاقی و اجتماعی جایگاه خود را در جامعه تحکیم بخشیده و دلها را به سوی خود جذب میکند. دوست و دشمن، افراد با ادب را ستوده و از اعماق جان به آنان به دیده احترام مینگرند.
امام صادق علیه السلام رعایت اصول اخلاقی و توجه به آداب انسانی را از ویژگیهای مکتب تشیع دانسته و آن را بر شیعیان راستین امری ضروری و لازم میشمارد و میفرماید: «لیس منا من لم یوقر کبیرنا ولم یرحم صغیرنا1 ؛ شیعه ما نیست کسی که بزرگترها را احترام نکند و به کوچکترها ترحم ننماید..»
1) بحار الانوار، ج 75، ص 138.
جایگاه علمی امام صادق (ع) آنچنان بلند و رفیع است که گاهی حتی مخالفان و دشمنان ایشان لب به ثنای مقام علمی ایشان باز کرده اند:
بخاری،دانشمند سنی مذهب مینویسد: «اِتَّفَقُوا عَلی جَلالَةِ الصّادِق وَ سِیادَتِهِ؛ همه (امّت) بر بزرگی و آقایی صادق اتفاق نظر دارند.»1
منصور دوانیقی: او که دشمن جان حضرت صادق علیه السلام بود، با این حال تحت تأثیر عظمت و جایگاه او قرار گرفته میگوید: «إنَّ جَعْفَرَ بْنَ مُحمَّدٍ کانَ مِمَّنْ قالَ اللَّه فیهِ «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَینا مِنْ عِبادِنا» وَ کانَ مِمَّنْ اصْطَفَی اللَّهُ وَ کانَ مِنَ السّابِقینَ بِالْخَیراتِ؛2 به راستی جعفر بن محمد از کسانی بود که خدا درباره آنها میفرماید: «سپس این کتاب [آسمانی] را به گروهی از بندگان برگزیده خود به ارث دادیم.» و او از کسانی بود که خدا او را برگزیده بود، و او از پیشتازان انجام خیرات بود.»
2)اعلام الهدایه، همان، ج 1، ص 24، ینابیع الموده، قندوزی، ج 3، ص 160.
1) تاریخ الیعقوبی، ج 3، ص 17.
مختصر زندگینامه ای از آفتاب ششم ولایت
نام امام ششم شیعیان «جعفر»، کنیهاش «ابوعبدالله»، لقبش «صادق»، پدر بزرگوارش امام باقرعلیه السلام، و مادر مکرمهاش «ام فروه» میباشد. آن حضرت در هفدهم ربیع الاول سال 83 هجری قمری دیده به جهان گشود. و در سال 114 به امامت رسید. امامت حضرت همزمان بود با خلافت هشام، ولید، یزید بن ولید، ابراهیم بن ولید و مروان حمار از خلفای بنی امیه، و عبدالله بن محمد سفاح، منصور دوانیقی از خلفای بنی عباس.
بیشترین ستم از طرف منصور بر آن حضرت روا داشته شد، تا آنجا که گاه شبانه به منزل آن حضرت هجوم میبردند و با وضع دلخراشی او را نزد منصور میبردند.
منصور جسارت را به آنجا رساند که به دستور
او خانه امام صادق علیه السلام را در حالی که همسر و فرزندانش داخل آن بودند، آتش
زدند.
سرانجام منصور دوانیقی آن حضرت را در سن 65 سالگی، در روز 25 شوال سال 148 ه. ق در مدینه منوره به وسیله انگور زهرآلودی به شهادت رساند و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.0.
حضرت صادق علیه السلام فرمود: «اِنَّ سوء الْخُلْقِ لَیفْسِدُ الْعَمَلَ کَما یفْسِدُ الخِلُّ الْعَسَلَ؛ 1 همچنان که سرکه عسل را تباه میکند، بدخلقی نیز عمل را تباه میکند..» و در روایت دیگر به جای کلمه «العمل» تعبیر «لَیفْسِدُ الاْیمانَ: ایمان را تباه می کند.» 2 به کار رفته است؛ یعنی بدخلقی ایمان را تباه میسازد که در این صورت خطر آن دوچندان خواهد شد؛ زیرا ایمان ریشه و اساس انسانیت را تشکیل میدهد و آسیب دیدن آن ضررهای جبران ناپذیری را در پی دارد.
به همین جهت، وقتی به پیامبر خبر دادند که زنی شبها عبادت میکند و روزها روزه دارد؛ ولی اخلاقش زشت است و همسایگان را با زبان آزار میدهد، حضرت فرمود: «لا خَیرَ فیها، هِی مِنْ اَهْلِ النّارِ؛ 3 خیری در او نیست، او اهل آتش است..»
1.اصول کافی، ج2، ص101 روایت 1963
2.اصول کافی، ج2، باب سوء الخلق.
3. بحارالانوار، ج71، ص394.