زمینه سازی امیرالمومنین(ع) برای غیبت امام زمان (عج)

آیا امام على علیه السّلام به غیبت حضرت مهدى علیه السّلام اشاره کرده است؟

آرى، در بسیارى از روایات به آن اشاره نموده است از جمله؛

صدوق در حدیثى به سند خود از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل کرده که فرمود: «للقآئم منّا غیبة أمرها طویل کأنّى بالشیعة یجولون جولان النعم فى غیبته یطلبون المرعى فلا یجدونه ألا فمن ثبت منهم على دینه و لم یقس قلبه لطول أمد غیبة إمامه فهو معى فى درجتى یوم القیامة. . .¹» ؛ 

«براى قائم از ما غیبتى است که زمان و مدّت آن طولانى خواهد بود. گویا شیعه را مى‌بینم که به مانند گوسفندان متحیّر و سرگردان به دنبال چراگاه مى‌گردد ولى آن را نمى‌یابد. آگاه باشید! هرکس که در آن زمان بر دین خود ثابت‌قدم باشد و قلبش به جهت طولانى شدن مدت غیبت سخت نشود، او با من و در مرتبۀ من در روز قیامت خواهد بود.»

١) . کمال الدین، ص ٣٠٣؛ اعلام الورى، ص ۴٢۶؛ بحار الأنوار، ج ۵١، ص ١٠٩، ح ١.

خبر دادن پیامبر (ص) از غیبت امام زمان (عج) (2)

آیا رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله خبر از غیبت امام زمان علیه السّلام داده است؟

امام على علیه السّلام نیز از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله روایت کرده که فرمود: «ثمّ یغیب عنهم إمامهم ما شآء اللّه و یکون له غیبتان إحداهما أطول من الأخرى. . .» ؛ ¹«. . . آن‌گاه امامشان از میان آنها تا هر زمان که خدا بخواهد غایب خواهد شد. و براى او دو غیبت مقرر شده که یکى از آن دو از دیگرى طولانى‌تر است. . .» .

جابر بن عبد اللّه انصارى از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله پرسید: «و للقآئم من ولدک غیبة؟ قال: إى و ربّى. ثمّ قرأ هذه الآیة: وَ لِیُمَحِّصَ اَللّهُ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ اَلْکافِرِینَ » ؛ ²«آیا براى قائم از اولاد تو غیبت است؟ فرمود: آرى به خدا سوگند. آن‌گاه این آیه را قرائت نمود: وَ لِیُمَحِّصَ اَللّهُ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ  اَلْکافِرِینَ³. »

1 ) . بحار الأنوار، ج ۵٢، ص ٣٨٠.

2) . همان، ج ۵١، ص ٧٣، ح ١٨؛ کمال الدین، ص ٢٨٧.

3) . سورۀ آل عمران، آیۀ ١۴١

خبر دادن پیامبر (ص) از غیبت امام زمان (عج)

آیا رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله خبر از غیبت امام زمان علیه السّلام داده است؟

آرى، در بسیارى از روایات به این موضوع اشاره شده است؛ ابن عباس در حدیثى از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله نقل مى‌کند که فرمود:

«. . . و جعل من صلب الحسین أئمّة یقومون بأمرى و یحفظون وصیّتى التاسع منهم قآئم أهل بیتى و مهدىّ أمّتى أشبه الناس بى‌فى شمآئله و أقواله و أفعاله. یظهر بعد غیبة طویلة و حیرة مضلّة فیعلن أمر اللّه و یظهر دین اللّه جلّ و عزّ. . .» ؛ ^١

«. . . و از صلب حسین امامانى قرار داد که به امر من قیام کرده و وصیت مرا حفظ خواهند نمود، نهمین از آنها قائم اهل بیت من و مهدى امت من است. او شبیه‌ترین مردم به من در شمایل و اقوال و افعال است. بعد از غیبتى طولانى و حیرتى گمراه‌کننده ظهور خواهد کرد، آن‌گاه امر خدا را اعلان کرده و دین او را ظاهر خواهد نمود. . .» .

1) . کمال الدین، ص ٢۵۶؛ بحار الأنوار، ج ٣۶، ص ٢٢٧، ح ٣.

زمینه سازی ائمّه برای غیبت امام زمان (عج)

براى غیبت امام مهدى علیه السّلام چه زمینه‌سازى از جانب امامان انجام گرفت؟

موضوع غیبت امام تجربه جدیدى براى امّت بود، تجربه‌اى که به این مقدار از غیبت هرگز هیچ امّتى به چشم خود ندیده بود، لذا امّت و جامعۀ شیعى احتیاج مبرم به زمینه‌سازى براى ورود به آن داشت. به همین جهت اهل بیت علیهم السّلام و حتى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله همگى به‌طور مکرّر به موضوع غیبت امام دوازدهم اشاره صریح داشته‌اند.

همان‌گونه که غیبت صغرا قبل از شروع غیبت کبرا نیز به جهت زمینه‌سازى و ایجاد انس در بین مردم براى ورود به غیبت کبرا بوده است.

زمینه سازی خداوند برای امامت امام زمان(ع)

آیا خداوند براى امامت حضرت مهدى علیه السّلام زمینه‌سازى کرده است؟

آرى، از جمله موضوعاتى که قبل از ولادت امام مهدى علیه السّلام اتفاق افتاد که آن را مى‌توان زمینه‌ساز امامت حضرت مهدى علیه السّلام در کودکى دانست، ولادت امام جواد و امام هادى علیهما السّلام است؛ زیرا امام جواد در هشت سالگى یا هفت سالگى، و امام هادى در سنّ شش سالگى به امامت رسیدند. و لذا بعد از آنکه شیعه به امامت این دو امام اعتقاد پیدا نمود، این مسأله زمینه‌ساز اعتقاد به امامت حضرت مهدى علیه السّلام و رفع استبعاد از امامت او در سنین پنج سالگى شد.

امامت امام زمان(عج )در کودکی

آیا کسی در کودکی می تواند به امامت برسد؟

احمد کاتب مى‌نویسد: «معقول نیست که خداوند طفل صغیرى را به رهبرى مسلمین منصوب کند»¹ .

پاسخ: خداوند تعالی در قرآن کریم در مورد حضرت عیسى علیه السّلام مى‌فرماید: فَأَشارَتْ إِلَیْهِ قالُوا کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کانَ فِی اَلْمَهْدِ صَبِیًّا ^* قالَ إِنِّی عَبْدُ اَللّهِ آتانِیَ اَلْکِتابَ وَ جَعَلَنِی نَبِیًّا؛ «مریم [در پاسخ ملامت‌گران] به طفل اشاره کرد. آنها گفتند: چگونه با طفل گهواره‌اى سخن گوییم؟ آن طفل گفت: همانا من بنده خدایم که مرا کتاب آسمانى و شرف نبوت عطا فرمود. . .»² .

٢) . تطوّر الفکر السیاسى، ص ١٠٢.

٣) . سورۀ مریم، آیۀ ٢٩ و ٣٠.

امامت حضرت صاحب الزمان(عج) در کودکی

آیا کسی در کودکی می تواند امام باشد؟

از جمله سؤال‌هاى مطرح در مورد امام زمان علیه السّلام این است که آیا کسى مى‌تواند در سنین کودکى به مقام امامت و خلافت برسد؟

ابن حجر هیتمى از علماى اهل سنّت مى‌گوید: «آنچه در شریعت مطهّر ثابت شده این است که ولایت طفل صغیر صحیح نیست، پس چگونه شیعیان به خود اجازه داده و گمان بر امامت کسى دارند که عمر او هنگام رسیدن به امامت، بیش از پنج سال نبوده است» . ^١

پاسخ: خداوند متعال خطاب به حضرت یحیى مى‌فرماید: یا یَحْیىٰ خُذِ اَلْکِتابَ بِقُوَّةٍ وَ آتَیْناهُ اَلْحُکْمَ صَبِیًّا؛ «اى یحیى! تو کتاب آسمانى ما را به قوت فراگیر و به او در کودکى مقام نبوت دادیم.»²

١)صواعق المحرقه، ص ١۶۶.

2)سورۀ مریم، آیۀ ١٢.

اتفاق نظر مذاهب اسلامی بر مهدویت (2)

آیا مذاهب اسلامى بر اصل ظهور امام زمان علیه السّلام اتفاق نظر دارند؟(بخش پایانی)

شیخ محمد رضا مظفر مى‌فرماید: «مسئلۀ بشارت به ظهور مهدى علیه السّلام از اولاد فاطمه علیها السّلام در آخر الزمان و اینکه زمین را از عدل‌وداد پر مى‌کند بعد از آنکه از ظلم و جور پر شده باشد، از مسائلى است که به‌طور متواتر از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله رسیده است و مسلمانان در کتاب‌هاى روایى خود آنها را نقل کرده‌اند» .  

ب. از علماى اهل سنّت

ناصر الدین البانى مى‌نویسد: «همانا عقیده به خروج حضرت مهدى علیه السّلام عقیده‌اى است ثابت و متواتر از پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله که ایمان به آن واجب است، زیرا این عقیده از امور غیب است که ایمان به آن در قرآن کریم از صفات پرهیزکاران شمرده شده است. . .» .  ٢ 

عبد المحسن بن حمد العباد مى‌نویسد: «تصدیق و اعتقاد به قضیه مهدویت، داخل در ایمان به رسالت پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله است، زیرا از آثار ایمان به پیامبر صلّى اللّه علیه و آله تصدیق او است در امورى که به آنها خبر داده و نیز داخل در ایمان به غیبى است که خداوند متعال مؤمنین را به جهت ایمان به آن مدح کرده است. . .» .  ٣ 

 ١ ) . حول المهدى علیه السّلام، البانى، مجلۀ التمدن الاسلامى، سال  ١٣٧١  ه.

 ٢ ) . عقیدة اهل السنة و الأثر فى المهدى المنتظر، مجلۀ جامعة اسلامیة، شمارۀ  ٣ .

اتفاق نظر مذاهب اسلامی بر مهدویت (1)

آیا مذاهب اسلامى بر اصل ظهور امام زمان علیه السّلام اتفاق نظر دارند؟

تمام مذاهب اسلامى بر اصل مسئله ظهور حضرت مهدى علیه السّلام از ذریّۀ پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله اتفاق نظر دارند.همه معتقدند که در آخر الزمان شخصى به نام مهدى علیه السّلام ظهور کرده، زمین را پر از عدل‌وداد خواهد کرد، همان‌گونه که از ظلم‌وجور پر شده است.

الف. از علماى شیعه

شهید صدر رحمه اللّه مى‌فرماید: «به‌راستى اعتقاد به حضرت مهدى علیه السّلام به عنوان پیشواى منتظر براى تغییر جهان به جهانى بهتر، در احادیث پیامبر صلّى اللّه علیه و آله به‌طور عموم و در روایات اهل بیت علیهم السّلام به‌طور خصوص آمده است و به حدى به این مسئله تأکید شده که جاى هیچ شکى را براى انسان باقى نمى‌گذارد. . .» .

زمان تولد امید به موعود(3)

از چه زمانى خطوط کلّى براى روز موعود جهانى ترسیم شده است؟(بخش سوم)

 3-براى هیچ یک از انبیا، شرایط اساسى و عمومى براى هدایت کلّ بشر و تشکیل حکومت عدل توحیدى در سطح جهان فراهم نشد، زیرا دو شرط اساسى براى تشکیل چنین حکومتى فراهم نگشت:

الف) انبیا گرچه مفهوم عدل کامل و به معناى وسیع آن را براى مردم تفهیم نمودند ولى بشر به آن درجه از فهم و شعور نرسیده است تا به حقیقت آن در سطح گسترده‌اش پى برده باشد. لذا هدف انبیاى سابق بر حضرت موسى علیه السّلام، ترسیم و تثبیت عقیده مردم بوده، و تکالیف شرعى فرعى زیادى نداشته‌اند، تا اینکه از زمان حضرت موسى علیه السّلام تا عصر بعثت رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله خصوصا در شریعت اسلام شرایع به صورت تفصیل تبیین شده است.

 ب) تاکنون هیچ امّتى به حدّى نرسیده است که بتواند در راه پیاده شدن حکومت عدل توحیدى جهانى فداکارى تام و تمام داشته باشد. حضرت نوح علیه السّلام  ٩۵٠  سال قوم خود را به حقّ و حقیقت دعوت کرد ولى به جز اندکى به او ایمان نیاوردند. قوم حضرت ابراهیم علیه السّلام به جاى پذیرش دعوتش او را در آتش انداختند.

زمان تولد امید به موعود(2)

از چه زمانى خطوط کلّى براى روز موعود جهانى ترسیم شده است؟(قسمت دوم)

 ٢ -انبیا در طول تاریخ بعثت خود مردم را به هدف و غرض اساسى از خلقت بشر که همان رسیدن به حکومت عدل توحیدى است گوشزد مى‌کرده‌اند. خداوند متعال مى‌فرماید: وَ لَقَدْ کَتَبْنٰا فِی اَلزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ اَلذِّکْرِ أَنَّ اَلْأَرْضَ یَرِثُهٰا عِبٰادِیَ اَلصّٰالِحُونَ؛ ¹

«در زبور بعد از ذکر [تورات]نوشتیم بندگان شایسته‌ام وراث [حکومت]زمین خواهند شد.»

و نیز مى‌فرماید: وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى اَلَّذِینَ اُسْتُضْعِفُوا فِی اَلْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ اَلْوٰارِثِینَ؛ ²«ما مى‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روى زمین قرار دهیم.»

و نیز مى‌فرماید: هُوَ اَلَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدىٰ وَ دِینِ اَلْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى اَلدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ؛ ³«او کسى است که رسول خود را با هدایت و دین حقّ فرستاد تا او را بر همۀ ادیان غالب سازد هرچند مشرکان کراهت داشته باشند.»

 ١ ) . سورۀ قصص، آیۀ  ۵ .

 2 ) . سورۀ صف، آیۀ  ٩ .

 3 ) . سورۀ انبیاء، آیۀ  ١٠۵ .

زمان تولد امید به موعود(1)

از چه زمانى خطوط کلّى براى روز موعود جهانى ترسیم شده است؟(بخش اول)

ترسیم خطوط کلّى براى روز موعود به شروع خلقت بازمى‌گردد؛ زیرا این روز هدف و غرض اساسى براى خلقت است. براى توضیح این مطلب به نکاتى چند اشاره مى‌کنیم:

 ١ -براى برپایى حکومت عدل جهانى دو شرط اساسى وجود دارد: یکى شناخت کامل عدل به معناى وسیعش و دیگرى آمادگى براى فداکارى در راه پیاده کردن عدالت در سطح جهان، بعد از علم و شناخت عدل. بشر این دو شرط اساسى را از ابتداى خلقت نداشته است، بلکه انبیا متکفّل این دو امر مهم شده و درصدد تربیت بشر براى رسیدن به آن دو بوده‌اند. گرچه انبیا در شرط اوّل به موفقیّت رسیده و عدل را به معناى وسیع و همه‌جانبه‌اش براى مردم تبیین نموده‌اند ولى در طول تاریخ خود نتوانستند شرط دوم را به‌طور کامل محقق سازند، و این نه به جهت قصور در انجام وظیفۀ آنان بوده، بلکه به خاطر قصور یا تقصیر از جانب مردم بوده است.

اعتقاد به موعود در دیگر ادیان

آیا در دیگر ادیان نیز وجود دارد؟

محمّد امین زین الدین مى‌گوید: «شکى نیست که اعتقاد به اصلاح جامعه از وضعیّت موجود، از ابتداى تاریخ بشر در ذهن مردم وجود داشته است و از عقاید اختصاصى دین اسلام نیست، زیرا در بین ادیان آسمانى قبل از ظهور اسلام مشاهده مى‌کنیم که همگى خبر از وقوع این حقیقت داده‌اند و حتى صفات مصلح و راه‌کارهاى اصلاحى او را نیز بیان کرده‌اند، گرچه نام او را مهدى(عج) و دعوت اصلاحى او را به نام مهدویت نگذاشته‌اند. . . این عقیده و فکر حتى به ادیان دیگر از قبیل زرتشتى و برهمنى و. . . نیز سرایت کرده است. . .» .

در بین ادیان آسمانى و آیین‌هاى شبه‌دینى و ملت‌ها، مى‌توان از اینها نام برد:

1  -یهود به بازگشت عزیر یا منحاس بن عازر بن هارون اعتقاد دارد.

 ٢ -مسیحیت با ایمان به بازگشت عیسى علیه السّلام.

 ٣ -زرتشت با ایمان به بازگشت بهرام شاه.

 ۴ -هندوها با ایمان به بازگشت فیشنوا.

 ۵ -مجوس با ایمان به بازگشت أوشیدر.

 ۶ -بودایى‌ها در انتظار ظهور بودا.

و. . .¹

 ١ ) . الامامة و قیام القیامة، ص  ٢٧٠  و  ٢٧١ ؛ العقیده و الشریعة فى الاسلام، ص  ١٩٢ .

انتظار ارجح(3)

چه نوع انتظارى راجح است؟ (بخش پایانی)

این نوع برداشت، از آن جهت که با اصلاحات مخالف است و فسادها و تباهى‌ها را به عنوان مقدمۀ یک انفجار مقدّس و موجّه مى‌شمارد، باید «شبه دیالکتیکى» خوانده شود، با این تفاوت که در تفکر دیالکتیکى با اصلاحات از آن جهت مخالفت مى‌شود و تشدید نابسامانى‌ها از آن جهت داده مى‌شود که شکاف وسیع‌تر شود و مبارزه پیگیرتر و داغ‌تر گردد. ولى این تفکّر عامیانه فاقد این مزیّت است، فقط به فساد و تباهى فتوا مى‌دهد که خودبه‌خود منجرّ به نتیجه مطلوب بشود.

این نوع برداشت از ظهور و قیام مهدى موعود، و این نوع انتظار فرج که منجرّ به نوعى تعطیلی در حدود و مقرّرات اسلامى مى‌شود و نوعى اباحى‌گرى باید شمرده شود به هیچ‌وجه با موازین اسلامى و قرآنى وفق نمى‌دهد.

انتظار ارجح (2)

چه نوع انتظارى راجح است؟(بخش دوم)

2 -انتظارى که ویرانگر است، بازدارنده است، فلج‌کننده است و نوعى اباحى‌گرى است، برداشت قشرى از مردم از مهدویت و قیام و انقلاب مهدى علیه السّلام این است که صرفا ماهیت انفجارى دارد. فقط و فقط از گسترش و اشاعه و رواج ظلم‌ها و تبعیض‌ها و اختناق‌ها و حق‌کشى‌ها ناشى مى‌شود، آن‌گاه که صلاح به نقطه صفر برسد و حقّ و حقیقت هیچ طرفدارى نداشته باشد. و این برداشت کاملاً اشتباه و به دور از روایات رسیده در رابطه با ظهور است

انتظار ارجح (1)

چه نوع انتظارى راجح است؟ (بخش اول)

انتظار فرج بر دو گونه است:

 ١ -انتظارى که سازنده است، تحرّک‌بخش است، تعهّدآور است، عبادت بلکه با فضیلت‌ترین عبادات است.

از مجموعۀ آیات و روایات اسلامى استفاده مى‌شود که ظهور مهدى موعود (ع) حلقه‌اى است از حلقات مبارزه اهل حق و اهل باطل که به پیروزى نهایى اهل حق منتهى مى‌شود. سهیم بودن یک فرد در این سعادت موقوف به این است که آن فرد عملا در گروه اهل حقّ باشد. امامان و رهبران معصوم الهى به‌طور روشن و صریح با ارائه تصویرى مناسب از انتظار، روى برداشت درست و صحیح از مفهوم آن تکیه داشته‌اند و انتظار را از مقولۀ عمل به حساب آورده‌اند، و لذا پیامبر (ص) مى‌فرماید:

«أفضل أعمال أمّتى انتظار الفرج» ؛   «افضل اعمال امت من انتظار فرج است.»

و نیز در روایتى دیگر از امام صادق علیه السّلام مى‌خوانیم: «أفضل الأعمال انتظار الفرج من اللّه» ؛   «بزرگ‌ترین اعمال انتظار فرج از خداست.»

اهمیت آمادگى و زمینه‌سازى را مى‌توان در پیام امام صادق علیه السّلام یافت که فرمود:«لیعدنّ أحدکم لخروج القآئم و لو سهما» ؛   «باید هرکدام از شما براى خروج قائم آمادگى پیدا کند اگرچه با تهیه کردن یک تیر باشد.»

عناصر تشکیل‌دهندۀ انتظار

عناصر تشکیل‌دهندۀ انتظار چیست؟

انتظار ظهور منجى هیچ‌گاه به حقیقت نمى‌پیوندد مگر در صورتى که سه عنصر اساسى در آن محقّق گردد:

 ١ -عنصر عقیدتى: شخص منتظر باید ایمان راسخى به حتمى بودن ظهور منجى و نجات‌بخشى او داشته باشد.

 ٢ -عنصر نفسانى: زیرا شخص منتظر باید در حالت آمادگى دائمى به سر ببرد.

  ٣ -عنصر عملى و سلوکى: شخص منتظر باید به قدر استطاعت خود در سلوک و رفتارش زمینه‌هاى اجتماعى و فردى را براى ظهور منجى فراهم نماید.

با نبود هریک از این سه عنصر اساسى، انتظار حقیقتا معنا پیدا نمى‌کند.

ویژگی های خاص انتظار(5)

ویژگی های خاص انتظار چیست؟ (بخش پایانی)

حضرت مهدى علیه السّلام فرمود: «. . . لأنّ اللّه معنا و لا فاقة بنا إلى غیره، و الحق معنا فلن یوحشنا من قعد عنّا» ؛  ١ «. . . چون خدا با ما است، نیازى به دیگرى نیست، حقّانیت با ما مى‌باشد و کناره‌گیرى عده‌اى از ما هرگز سبب وحشت ما نخواهد شد.»

آرى! امام مهدى علیه السّلام در چنین انتظارى به سر مى‌برد و با چنین ایمانى در این شب یلداى زندگى، استوار و تزلزل‌ناپذیر ایستاده است و جامعۀ «منتظر» و امت چشم به راه نیز باید این ویژگى‌ها را در امام موعود و «منتَظَر» خویش، نیک بشناسد، و تا حدّ امکان مانند خود او در انتظار باشد.

ویژگی های خاص انتظار(4)

ویژگی های خاص انتظار چیست؟

جامعۀ منتظر، هرحادثه‌اى هرچند عظیم و ویرانگر، و هر عاملى هرچند بازدارنده و یأس‌آفرین، او را از تحقق هدف‌هاى مورد انتظار مأیوس نمى‌کند و در راه آن هدف‌ها از پویایى و تلاش باز نمى‌ایستد، و همواره به امام خود اقتدا مى‌کند.

امامى که در برابر مشکلات شکننده و حوادث کوبنده قرن‌ها و عصرها استوار و نستوه ایستاده است و ذره‌اى در اصالت راه و کار خود تردید نکرده است.

ویژگی خاص انتظار(3)

ویژگی خاص انتظار چیست؟ (بخش سوم)

در حالت انتظار، بهترین شیوه پیوند و همسویى و همدلى با امام نهفته است، و غفلت از انتظار و معناى صحیح آن باعث بى‌خبرى و بى‌احساسى نسبت به سوزها و شورهاى امام موعود است.

شاید در دوران غیبت، انتظار راستین براى فرج، یعنى حضور امام در جامعۀ انسانى، نخستین راه بیعت و هم‌پیمانى با امام موعود باشد؛ زیرا انتظار حضور در متن جریان‌ها و حوادث پیش از ظهور است و مایه یادآورى هدف‌ها و آرمان‌هاى امام موعود و زمینۀ آگاهى و هوشیارى همیشگى است. و در حال انتظار نبودن به معناى غفلت و بى‌خبرى و بى‌احساسى و بى‌تفاوتى نسبت به حوادث پیش از ظهور و اصل ظهور است.