معنای ظهور حضرت مهدی(عج)

معنای ظهور امام زمان‌علیه السلام چیست؟

در اینکه معنای ظهور امام زمان‌علیه السلام چیست، سه احتمال داده شده که قابل جمع است:
1 - اینکه مقصود از ظهور، بروز و انکشاف بعد از محجوب بودن و استتار باشد. این معنا مختص فهم شیعی است که معتقد به غیبت برای امام زمان‌علیه السلام است.
2 - اینکه مقصود اعلان انقلاب و قیام به جهت پیاده کردن اسلام ناب و در سایه حکومت عدل باشد. این مفهوم با دیدگاه امامی و دیگران نیز سازگاری دارد.
3 - مقصود از ظهور، پیروزی و سیطره بر عالم است. این معنا بعد از آن حاصل می‌شود که حضرت از پرده غیبت به در آمده و امور او مرتّب گردد.

بررسی دلالت آیه 55 سوره نور بر ظهور منجی(3)

بررسی دلالت آیه 55 سورۀ نور «وعداللّه الّذین آمنو...» بر ظهور موعود جهانی (بخش پایانی)

با مراجعه به روایاتی که در ذیل آیه مذکور رسیده، این معنا تأیید می‌گردد.
قرطبی در ذیل آیه از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: «در آن روز بر روی زمین خانه‌ای نیست جز آنکه خداوند کلمه اسلام را در آن وارد خواهد ساخت».¹
سدیّ از ابن عباس نقل کرده که آیه در مورد آل محمّد علیهم السلام نازل شده است.²
از امام سجادعلیه السلام نقل شده که فرمود: «آیه، در شأن حضرت قائم‌ علیه السلام است».³
از امام صادق‌علیه السلام نیز نقل شده که فرمود: «آیه درباره قائم و اصحاب اوست».⁴

1) تفسیر قرطبی، ج 7، ص 429 ؛ درالمنثور، ذیل آیه.
2) شواهد التنزیل، ج 1، ص 413.
3) تفسیر صافی، ج 3، ص 444.
4) الغیبة، نعمانی، ص 126.

بررسی دلالت آیه 55 سوره نور بر ظهور منجی(2)

بررسی دلالت آیه 55 سورۀ نور «وعداللّه الّذین آمنو...» بر ظهور موعود جهانی (بخش دوم)

آیه مذکور مربوط به زمان ظهور حضرت مهدی‌علیه السلام و عصر حکومت جهانی توحیدی است. و شواهد و قرائن آن عبارت است از:
1 - با آیات دیگر که ظهور در غلبه دین اسلام در آخرالزمان بر سایر ادیان دارد سازگاری و مناسبت دارد.
2 - کلمه «الأرض» که با الف و لام جنس آمده، بدون قرینه‌ای بر انصراف آن به سرزمین خاص و معین، حمل بر تمام روی زمین می‌شود.¹
3 - تبدیل خوف به امنیّت کامل تاکنون انجام نگرفته است و این تنها با حکومت گسترده مؤمنین بر روی زمین انجام می‌گیرد.

1) تفسیر ابن‌کثیر، ج 2، ص 614 ؛ جامع البیان، ذیل آیه.

دلایل روایی در بخش بعدی این مبحث قرار خواهد گرفت...

بررسی دلالت آیه 55 سوره نور بر ظهور منجی(1)

بررسی دلالت آیه 55 سورۀ نور «وعداللّه الّذین آمنو...» بر ظهور موعود جهانی (بخش اول)

خداوند متعال می‌فرماید: {وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفَهُمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لایُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الفاسِقُونَ}؛1«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‌دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیّت و آرامش مبدّل می‌کند، آنچنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت. و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.»

1) سوره نور، آیه 55.

بررسی و بیان دلایل در بخش های بعدی قرار خواهد گرفت...

تنها انتظار فرج کافی نیست!...

تنها انتظار فرج کافی نیست، تهیّأ (آمادگی)، بلکه طاعت و بندگی نیز لازم است، مخصوصاً با توجه به قضایایی که پیش از ظهور امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف واقع می‌شود، به‌حدی که: «مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً؛ جهان مملو از ظلم و جور می‌گردد».¹

خدا می‌داند که به‌واسطه ضعف ایمان بر سر افراد چه می‌آید. خدا کند ظهور آن حضرت با عافیت مطلقه برای اهل ایمان باشد و زود تحقق پیدا کند. مگر امکان دارد عافیت مطلقه بدون ایمان، طاعت و بندگی انجام گیرد؟! خدا به اهل ایمان توفیق دهد که از فِتَن مُضِلّه کناره‌گیری کنند.

1. بحارالانوار، ج۲۶، ص۹۵، ۲۴۰؛ ج۴۱، ص۳۵۷؛ توحید صدوق، ص۱۶۷؛ معانی‌الاخبار، ص۱۶.

در محضر بهجت، ج۱، ص۱۱۹

مقصود از دجال در علائم ظهور(2)

مقصود از دجال در علایم ظهور چیست؟ (بخش دوم)

درباره دجال با این اوصاف احتمالاتی وجود دارد:
الف. دجّال شخصی حقیقی است که کارهای خارق‌العاده‌ای را در قالب سحر و جادو انجام می‌دهد.
ب. مقصود به دجال همان ابلیس (شیطان) است.
ج. احتمال می‌رود که دجال همان سفیانی است که در روایات شیعه به خروج او در آخرالزمان تأکید فراوان شده است.
د. مقصود از دجال همان اسرائیل است.
در ابتدا این احتمال به نظر می‌رسد که احادیث دجال از جمله اسرائیلیاتی باشد که در احادیث اهل سنّت وارد شده است، زیرا:
اولاً: اثری از این احادیث در روایات اهل بیت‌علیهم السلام به چشم نمی‌خورد.
ثانیاً: غالب احادیث دجال از کعب الأحبار یهودی الاصل رسیده است. کسی که تمام افعال و اقوالش مشکوک به نظر می‌رسد.
ثالثاً: این اعتقاد که مسیح منتظر خروج می‌کند و دجال را به قتل می‌رساند در عقاید یهود مشاهده می‌شود.

منبع: کتاب موعود شناسی و پاسخ به شبهات

مقصود از دجال در علائم ظهور (1)

مقصود از خروج دجال که از علایم ظهور به حساب آمده چیست؟

روایات بسیاری عمدتاً در مصادر حدیثی اهل سنّت درباره خروج دجال در آخرالزمان و قبل از برپایی حکومت امام مهدی‌علیه السلام وارد شده است.
بخاری به سندش از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: «دجال خروج خواهد کرد تا اینکه در ناحیه‌ای از مدینه فرود می‌آید، و سه بار اعلان آماده باش جنگ می‌دهد، آن گاه به سوی او هر کافر و منافقی حرکت می‌کند».¹
در مصادر اهل سنّت برای دجال صفاتی ذکر شده است از قبیل:
1 - ادعای ربوبیت می‌کند.2
2 - عمر طولانی دارد.³
3 - همراه او آب و آتش است.⁴
4 - کور را بینا کرده و برص را شفا می‌دهد.⁵
5 - مرده را زنده می‌کند.⁶
6 - کسی را می‌کشد، آن گاه او را زنده می‌کند.⁷
7 - با او بهشت و آتش است.⁸
8 - با او نهری از آب سفید و نهری از آتش است.⁹
9 - خواسته او برآورده می‌شود.¹⁰

1) صحیح بخاری، ج 8، ص 102.
2) سنن ابن‌ماجه، ج 2، ص 1360.
3) صحیح مسلم، ج 8، ص 205.
4) صحیح بخاری، ج 8، ص 103.
5) مسند احمد، ج 5، ص 13.
6) همان.
7) مستدرک حاکم، ج 4، ص 537.
8) مسند احمد، ج 5، ص 435.
9) معجم الکبیر، ج 2، ص 56.

10) صحیح مسلم، ج 8، ص 197.

بندگی خدا و ارتباط با امام زمان(عج) در بیان آیة الله العظمی بهجت

حضرت آیه الله العظمی بهجت (ره) فرمودند: اگر بدانیم در محضر «عَینُ الله الناظِرَة»¹ هستیم، آیا روی آن را داریم که برای زیارت حضرت غائب علیه‌السلام اجازه بخواهیم، با اینکه با خواسته‌های واضح او مخالفت می‌کنیم، نماز و روزه را ترک، و غیبت و ایذا می‌کنیم. آیا می‌خواهیم به ما بفرماید: أَبَحْتُ لَکمُ الْمُحَرماتِ وَ أَسْقَطْتُ عَنْکمُ الْواجِباتِ (حرام‌ها را برای شما حلال نمودم، و واجبات را از شما برداشتم).

مقصود اینکه چه می‌شد به‌واسطه بندگی خدا، روابط ما با آن آقا محفوظ می‌ماند؟ دیگران نگذاشتند، هرچند ما هم مقصریم و نخواستیم اتصال میان ما و آن حضرت محفوظ باشد، وگرنه هرکس یک ارتباط و اطمینانی پیدا می‌کرد، و روزی می‌آمد و توبه می‌کرد و تابع او و عاقبت‌به‌خیر می‌شد.²

1) ر.ک: بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۲۶، ۲۵۱، ۲۷۱، ۲۷۵، ۲۸۲، ۲۹۰، ۳۰۴، ۳۰۶، ۳۱۵، ۳۳۳.

2)در محضر بهجت، ج۱، ص۳۰۵

ندای آسمانی در علائم ظهور

مقصود از ندای آسمانی در علایم ظهور چیست؟

در این مورد سه دسته روایت وجود دارد:
1 - روایاتی که دلالت بر وجود ندا به صورت اجمال دارد، و اینکه این ندا از علایم حتمی ظهور حضرت مهدی‌علیه السلام است.¹
2 - دسته دوم روایاتی است که دلالت بر دو گونه ندا دارد: یکی ندای به حقّ که در ابتدا پدید می‌آید، و دیگری ندای به باطل که بعد از آن است.²
3 - در برخی از روایات نیز اشاره شده که ندا به اسم قائم است.³
با نظری به مجموع احادیث «صیحه و فزع و ندای آسمانی» پی می‌بریم که تمام آنها به یک معنای مشترک اشاره دارند، گر چه با تعبیرهای مختلف آمده‌اند و بر این ادّعا می‌توان شواهدی اقامه نمود:
الف. صیحه و ندا هر دو به جبرئیل نسبت داده شده است.
ب. وقت هر دو در یک زمان یعنی شب جمعه، بیست و سوم ماه رمضان معین شده است.
ج. آثار این دو یکسان بیان شده است.

11) کمال الدین، ص 649.
2) الغیبة، نعمانی، ص 254.
3) کمال الدین، ص 328، ح 7.

خسوف و کسوف در علائم ظهور

مقصود از خسوف و کسوف که از علائم ظهور است چیست؟

در روایات علایم ظهور آمده که یکی از نشانه‌های ظهور، کسوف در اواسط ماه و خسوف در اوّل ماه برخلاف عادت است^.1
دارقطنی به سندش از امام محمّد باقرعلیه السلام نقل کرده که فرمود: «همانا برای مهدی ما دو نشانه است که از زمان خلقت آسمان‌ها و زمین این گونه نبوده است، یکی خسوف ماه در اوّل شب رمضان و دیگری کسوف خورشید در نیمه ماه رمضان».²

1) ارشاد مفید، ص 368 ؛ اعلام الوری، ج 2، ص 285.
2) سنن دارقطنی، ج 2، ص 51.

پاسخ «سفیانی کیست؟»

سفیانی کیست؟

در روایات اهل بیت‌علیهم السلام سخن از خروج سفیانی به عنوان یکی از علایم حتمی ظهور حضرت مهدی‌علیه السلام به میان آمده است:
شیخ طوسی‌رحمه الله به سندش از امام صادق‌ علیه السلام نقل کرده که فرمود: «خروج سفیانی از علایم حتمی ظهور است».¹
از مجموعه روایات شیعه و اهل سنّت به دست می‌آید که سفیانی، شخصی از معاندین است که به قصد مقابله با امام زمان‌علیه السلام برمی‌خیزد و در سرزمینی به نام بیدا به امر خداوند با لشکریانش به زمین فرو خواهند رفت.
مسلم به سند خود از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: «شخصی به خانه خدا پناه می‌برد، آن گاه لشکری به سوی او فرستاده می‌شود، هنگامی که به «بیدا» رسیدند به زمین فرو خواهند رفت».²
نعمانی نیز به سند خود از امام صادق‌علیه السلام نقل کرده که فرمود: «برای قائم پنج علامت است، از آن جمله خسف بیدا را بر می‌شمارد».³
نعمانی در جایی دیگر، از جمله علایم ظهور را خروج سفیانی و خسف بیدا می‌داند.⁴

1) الغیبة، طوسی، ص 435.
2) صحیح مسلم، ج 8، ص 167.
3) الغیبة، نعمانی، ص 252.
4) همان، ص 264.

پاسخ « مسیح دجال کیست؟ »

مسیح دجال کیست؟

لقب مسیح همان گونه که بر پیامبر خدا حضرت عیسی‌علیه السلام اطلاق می‌شود، بر دجال نیز اطلاق می‌گردد، ولی وقتی به صورت مطلق و بدون قید آورده شود (مسیح) همان حضرت عیسی‌علیه السلام مراد است. در ظاهر، مسیح دجال همان دجال معروف است. ولی در وجه تسمیه دجال به مسیح احتمالاتی داده شده است:
1 - چون با پرچم مسیحیت ظهور خواهد کرد.
2 - قیام او همه زمین را فرا می‌گیرد و گویا آن را مسح می‌کند.
3 - از آنجا که حضرت مسیح با او به مقابله می‌پردازد به او نیز مسیح اطلاق شده است.

منظور از نفس زکیه (بخش دوم)

مقصود از «نفس زکیه» که قبل از ظهور کشته خواهد شد کیست؟

برخی ممکن است گمان کنند که نفس زکیه که در این روایات به شهادت آن اشاره شده همان محمد بن عبداللَّه بن حسن بن علی بن ابی طالب است که در زمان منصور عباسی قیام کرد تا حق اهل بیت‌علیهم السلام را از ظالمان بستاند. ولی شواهد و قرائن موجود برخلاف این احتمال را دلالت دارد:
1 - در برخی روایات اشاره به کشته شدن نفس زکیه بین رکن و مقام دارد، که محمّد بن عبداللَّه بن الحسن در آن نقطه به شهادت نرسیده است.
2 - مطابق برخی روایات بین ظهور حضرت و کشته شدن نفس زکیه پانزده شب فاصله است.
3 - کشته شدن محمد بن عبداللَّه بن الحسن قبل از ولادت حضرت مهدی‌علیه السلام بوده است و لذا نمی‌توان آن را از علایم ظهور دانست.
4 - محمد بن عبداللَّه نیّت خالص از عملکرد خود نداشته است، و لذا بنابر نقل «مقاتل الطالبیین» ادعای مهدویت نمود و پدرش نیز او را بعد از زوال دولت بنی امیه و قبل از تأسیس دولت بنی‌عباس، به عنوان مهدی معرفی کرد.¹
5 - در روایتی از امام صادق‌علیه السلام می‌خوانیم که فرمود: «بعد از کشته شدن نفس زکیه صاحب امر ظهور خواهد کرد».² که در بعدیّت نزدیک ظهور دارد.

منظور از نفس زکیّه (بخش اول)

مقصود از «نفس زکیه» که قبل از ظهور کشته خواهد شد کیست؟ (بخش اول)

در روایات شیعه به علامتی قبل از ظهور حضرت مهدی‌علیه السلام به عنوان «قتل نفس زکیه» اشاره شده است که بعد از این جنایت، حضرت ظهور خواهند کرد.
از امام صادق‌علیه السلام نقل شده که فرمود: «لیس بین قیام قآئم آل محمّد وبین قتل النفس الزکیّة إلّا خمسة عشر لیلة»؛¹ «بین قیام قائم‌علیه السلام و کشته شدن نفس زکیه بیش از پانزده شبانه روز فاصله نیست.»
شیخ مفیدرحمه الله می‌گوید: «از جمله علایم ظهور، کشته شدن نفس زکیه در پشت کوفه با هفتاد نفر از صالحین است».²
از برخی روایات، وجود نفس زکیه دیگری نیز استفاده می‌شود که مأمور تبلیغ از طرف امام زمان‌علیه السلام است که بین رکن و مقام به شهادت خواهد رسید. ³...

1) کمال‌الدین، ص 649.
2) ارشاد، ج 2، ص 368.
3) بحارالأنوار، ج 52، ص 307، ح 81.

پاسخ «اشکالی در سند علائم ظهور است؟»

آیا روایات علائم ظهور اشکال سندی و متنی دارد؟

برخی می‌گویند بحث از علایم ظهور بی‌فایده است؛ زیرا غالب روایاتش از ناحیه سند ضعیف بوده، و از جهت مضمون نیز معقول نیست، خصوصاً آنکه اموری که اتفاق می‌افتد تشابه زیادی با یکدیگر دارد.
پاسخ:
1 - بسیاری از اخبار علایم ظهور صحیح السند بلکه مستفیض یا متواتر است. مضافاً اینکه تعداد بی‌شماری از آنها مضمونی واضح و روشن دارند به درجه‌ای که در حکم نصّ صریح در موضوع خود است.
2 - وجود روایات ضعیف در تمام موضوعات دینی و خبرهای مختلف وجود دارد، این مسأله باعث نمی‌شود که انسان محقّق دست از بحث و بررسی آن بردارد، بلکه وظیفه دارد که با روشی صحیح به بررسی سندی آنها بپردازد.
3 - گر چه در تطبیق علایم ظهور اشتباهاتی صورت گرفته، ولی این امر باعث نمی‌شود که دست از بحث و تحقیق برداریم، بلکه وظیفه داریم تا با به کار گرفتن روشی علمی و معتبر به طریقی صحیح و معتبر برای تطبیق صحیح علایم در خارج دست یابیم.

بدا در علائم ظهور

آیا علایم ظهور متعلّق بدا واقع می‌شود؟

از برخی روایات استفاده می‌شود که علایم ظهور بر دو قسم هستند: برخی حتمی‌اند که مورد بدا و تجدید نظر واقع نمی‌شوند، و برخی دیگر متعلق بدا واقع می‌گردند، ولی اصل ظهور امری حتمی است که خداوند متعال در آن جواب فطرت و خواسته درونی بشر را داده و وعده به تحقق آن داده است و خداوند هرگز خلف وعده نمی‌کند.
داوود بن ابی‌القاسم می‌گوید: «ما نزد ابی جعفر محمّد بن علی الرضاعلیهما السلام بودیم که سخن از خروج سفیانی به میان آمد و اینکه در روایت آمده که امر او حتمی است. به ابوجعفرعلیه السلام عرض کردم: آیا بدا در امر، حتمی خواهد شد؟ حضرت فرمود: آری. عرض کردم: ما می‌ترسیم که در امر قائم نیز بدا حاصل شود؟ فرمود: امر قائم از اموری است که وعده داده شده و خداوند در وعده خود تخلّف نخواهد کرد».¹
علایم حتمی که مورد بدا واقع نمی‌شود، نشانه‌هایی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
1 - تصریح به حتمی بودن آن در روایات.
2 - تأکید به قسم.
3 - تأکید به «لابدّ».
4 - تأکید به «لام».
5 - تأکید به «انّ».
6 - تأکید به تکرار.
7 - تأکید به «سین و سوف».

1) الغیبة، نعمانی، ص 303 ؛ بحارالأنوار، ج 52، ص 250و251.

اطلاع دشمنان از علائم ظهور

آیا اعلان علایم و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟

برخی می‌گویند از آنجا که علایم ظهور و شرایط آن از اسرار سیاسی اسلام به حساب می‌آید نشر آنها در بین مردم به جهت اطلاع دشمنان بر آنها به صلاح اسلام و مسلمین نخواهد بود.
پاسخ: اگر خبر غیبی از ناحیه معصوم همچون پیامبر یا امامان‌علیهم السلام صورت گیرد، چون هرگز اشتباه و سهو و خطا ندارند، معلوم می‌شود که اراده حتمی الهی بر تحقّق آن صورت گرفته است، در این صورت، مقابله جبهه کفر هرگز تأثیری برای جلوگیری از تحقّق آن نخواهد داشت.

نقل علائم ظهور و احادیث نفی توقیت

آیا علایم ظهور با احادیث نفی توقیت منافات دارد؟

ممکن است که به ذهن کسی چنین خطور کند که نشر شرایط و علامات ظهور در جامعه با احادیث نهی از توقیت و معیّن کردن وقت ظهور منافات داشته باشد، پس چرا از آنها سخن به میان می‌آید؟

پاسخ: توقیت و تعیین وقت ظهور که در روایات از آن نهی شده شامل نقل علایم و شرایط ظهور نیست؛ زیرا مقصود از توقیت آن است که به طور دقیق، وقت خاصّی را برای ظهور معیّن کنیم، که روایات از آن نهی کرده است. مثلا اینکه فلان روز امام زمان(عج) ظهور خواهد کرد؛ که این باطل و خلاف حق است.

تفاوت علائم ظهور امام زمان(عج) با شرایط ظهور

چه فرقی بین علائم ظهور و شرایط ظهور است؟

علایم ظهور گر چه با شرایط ظهور، وجه اشتراکی دارند که همان تحقق هر یک قبل از ظهور امام مهدی‌علیه السلام است، ولی از جهاتی نیز با یکدیگر اختلاف دارند. اینک به برخی از اختلافات اشاره می‌کنیم:
1 - منوط شدن ظهور به شرایط و تعلیق بر آنها واقعی است، به این معنا که اگر شرایط مهیّا نباشد، مشروط که همان ظهور است در خارج تحقق نخواهد یافت، بر خلاف منوط شدن ظهور به علامات و تعلیق بر آنها، که واقعی نیست؛ زیرا علامات نسبت به ظهور، جنبه کاشفیّت دارد.
2 - علامات، حوادثی پراکنده‌اند که در طول عصر غیبت به صورت پراکنده انجام خواهد گرفت، بر خلاف شرایط که تا وقت ظهور به صورت متّصل و مستمر خواهد بود.
3 - انسان نسبت به شرایط ظهور، تکلیف دارد بر خلاف علایم ظهور.

آثار نقل علائم ظهور (3)

چه آثاری در نقل علائم ظهور است؟ (بخش پایانی)

9 - بخش مهمّی از علایم ظهور از امور سیاسی اسلام به حساب می‌آید که باید مسئولین رده بالا در بررسی مسائل استراتژیک خود به آنها توجه نموده و برنامه‌های خود را در سطح کلان بر اساس آنها پی‌ریزی کنند.
10 - بحث از علایم ظهور، موضوعی نیست که اختصاص به شیعه یا مسلمانان داشته باشد، بلکه در هر دین و آیینی کم و بیش به علایم ظهور منجی بشریت، به هر اسم و نامی پرداخته شده است.
نویسنده آلمانی «هالسیل» در کتاب خود «خبر و سیاست» می‌گوید: ما مسیحیان ایمان داریم که تاریخ بشریت در آینده‌ای نه چندان دور در معرکه‌ای به نام «هرمجدّون» به پایان خواهد رسید. معرکه‌ای که در آن، مسیح بازگشته و بر تمام زنده‌ها و مردگان حکومت خواهد کرد».¹

1) عمر أمّة الاسلام، ص 63.